Poeti Shaban Cakolli

K.D: Pershendetje z. Cakolli, së pari do të ju falenderoj që ndatë një pjesë të kohës suaj për të më akorduar këtë interviste. U bënë shumë vite që jetoni dhe veproni në Gjermani,cfarë Ju shtyri që të largoheni nga vendlindja dhe të shkoni në një shtet aq të madh siç është Gjermania?
 

Cakolli: Përshëndetje dhe rrespekt,fillimisht ju falemnderoj  juve që më keni përzgjedhur mua në vigjile të këtyre festave të fundvitit,të them fjalën time ,në gazetën"Koha Javore", për të cilën ne lexuesit kemi rrespekt për punën kombëtare që bënë.

Pyetja të cilën parashtroni ju është për ne diçka e dhembshme,diçka  të cilën e ndjejmë çdo ditë nën lëkurën tonë,asgjë nuk ka më të shtrejtë se vendlindja,atdheu,kombi.Vështirë ishte të lësh vendlindjen,të marrish me vete  vetëm shpirtin  dhe emrin,të niseshe në një rrugë të panjohur,kur dihet mirë se rrugët jashtë atdheut nuk kanë fat.Ndoshta ishte atë botë zgjidhja e vetme për ne,nuk kishim  ndonjë tjetër.Vitet e tetëdhjeta në Kosovë çdo gjë ishte trishtuese.I dilte tymi dhe zjarri,pushtuesi ishte nisur në një aksion famëkeq,nuk dinte nga të ia mbante më parë.Qëllimi i tij ishte i qartë,donte të na privonte nga çdo gjë në jetë dhe nga jeta.Kjo bëhej haptas,donte të spastronte  Kosovën nga shqiptarëtnë njëren anë  sillte kolonë,në anën tjetër shqiptarët i burgoste ,i maltretonte,i vriste,i përndiqte.Shqiptarët  ishin të vendosur në kërkesat e tyre për liri,të gatshëm për të u flijuar gjeri në vetmohim,për liri e pavarësi,mendoj edhe për bashkim.Ne nuk donim të dinim as për parti e ideologji,as për pozitë e opozitë.Secili dha pjesën e vet sa mundi,por më duhet të them se shumë nga ne u flijuan,u shkrinë për diçka të madhe,diçka të shenjtë e të domosdoshme,që koha e shtronte dhe kërkonte prej nesh.Pushtuesi isht famëkeq,e drejta nuk ishte në anën e tij,por  ishte forca e tij e hekurt.Duke përdorur format më agresive,pushtuesi ia doli të mbyllë shkolla,vende të punës,dhe na varfëroj deri në skajshmëri.Dy shkaqe ishin për largimin e shqiptarëve nga vendlindja;Përndjekja politike dhe ajo ekonomike,thuaj se të dyja kishin peshë të njejtë,nga se duhej mbijetuar.Ne të cilët ngapak mirreshim me shkrime,pushtuesi na hulumtonte kudo,na etiketonin iridentist e deri kanibalist!Ne e kishim të njohur se pushtuesi interesohej të na zhukte,andaj  zhdukjen e kërkonte në dy format: zhdukjen fizike dhe kulturore,për të cilat unë mendoj se ishin njësoj.Ne u desh të largoheshim,jo që deshëm,por  u detyruam,madje nuk  e dinim  nga do të na përplaste jeta.Erdhëm dhe kërkuam strehim në Gjermani,vendi po thuaj se ku u strehuan më së tepërmi shqiptarët.Gjermania na ka pritur mirë,por shumë,shumë kohë nuk na ka kuptuar se ne jemi të përndjekur!Sërbia bënte një diplomaci dinake,shqiptaret i përndiqte,i vriste,i burgoste,kurse gjendëjen në Kosovë e paraqiste si më stabilen në Ballkan,para syve të botës.Mos harroni,na është dashur të punojmë shumë që gjermanët të na besojnë.Dhjetëra  vite me mërgimtarët kemi bërë forma të ndryshme organizimi,për të internacionalizuar çështjen tonë,për të na besuar populli mik,ku ne kishim kërkuar strehim.Tani po mbushë njëzetedy vite që jetoj dhe veproj në Gjermani,mendoj se kemi bërë një punë të sukseshme,për të qenë në sy të mirë të gjermanëve.Jemi integruar në shoqërinë e tyre,punojmë bashkë,i njohim njëri-tjetrit gjuhë,kulturë e traditë,bashkëpunojmë në gjitha fushat e kulturës,jemi të miqësuar ngrohët me ta,dhe si shqiptarë kemi imigj të mirë,tek populli mik gjerman.

K.D : Në Gladbeck ishit sekretar i SHKA "Aleksandër Moisiu”.Na e përshkruani me pak fjalë veprimtarinë tuaj dhe të SHKA “Aleksandër Moisiu” ?

Cakolli:Kur  erdhëm ato ditët e para në Gjermani,zemra jonë ndihej e trishtuar.Shumë prindër me vete kishin marrë fëmijët e tyre,e më së paku fajtorë për këtë ishin fëmijët:Për disa muaj fëmijët kishin mësuar gjuhën gjermane,ishin miqësuar me fëmijët gjerman,jashta kohës së mësimit fëmijët në rrugë e lojëra në mes veti flisnin gjermanisht,nuk e di sakt nëse edhe tek prindërit kanë folur shqip.Kjo na shqetësonte  neve disave nga mërgimtarët.Kishte rrezik  që fëmijët tanë të ruanin gjuhë,kulturë e traditë kombëtare,kishte rrezik dal nga dal të asimiloheshin.Ky shqetësim na bëri të mendojmë shumë çfarë veprimesh të marrim.Erdhëm në mendimin të hapim një Shoqatë Kulturore Shqiptare,e regjistruam te organet shtetërore gjermane,e pagëzuam Aleksandër Moisiu,nga se ky emër i aktorit të madh ishte i njohur dhe me simpati për gjermanët.Qëllimi i hapëjes së shoqatës sonë ishte fillimisht të i inkuadrojmë të rinjët tanë në këtë shoqatë,të punojmë me ta,por edhe të i vetëdijsojmë.Po,shoqata jonë shqiptare e regjistruar tek organet gjermane na lehtësonte edhe shumë gjëra tjera:Populli ynë i pushtuar ishte  varfëruar pa masë dhe ne i ndihmonim çdo  çast,me  mjete materiale,dhe barna farmaceutike,kështu  të regjistruar në shoqatën gjermane,ne liroheshim nga tatimet.Pak pas hapjes së shoqatës ne kryesia e kësaj shoqate bëmë një hap të madh.Nisëm akcionin për hapëjen e një  paralelje tëshkolle s  shqipe në Gladbeck,ku organet  gjermane erdhën në mirëkuptim,ku edhe sot kjo shkollë shqipe funksionon me shumë sukses.

Më vonë në këtë shoqatë ne nisëm punën krijuese,kulturoro-kombëtare me të rinjët tanë,kemi punuar shumë me ta,puna na u është shpërblyar nga se të rinjët këtu kanë përparue me hapa të mëdhenj.Me ta kemi organizuar takime letrare,kulturore,kemi shënua data kombëtare,deri te promovime librash.Po shoqata kryante edhe punë tjera,kemi ndihmuar familjarët,skamnorët,të sëmurit,shkollën shqipe në atdhe,fondin e Qeverisë,Fondin  Vendlindja Thërret,me një fjalë ishim krah i fortë i atdheut,Më pas në Gjermani u themelua  Lidhja e Shkrimtarëve Artistëve dhe Krijueve Shqiptarë në Gjermani(LSHAKSH):Unë si krijues,më dukej se vendi im ishte në këtë Lidhje Shkrimtarësh.Të flasish për aktivitetet e LSHAKSH në këtë bisedë duket e pamundur.Aty është punuar dhe po punohet shumë,për këtë shumëkush ka njohuri,shumë e kanë ndjekur punën e saj,shumë e kanë pa në kanale televizive,në faqet e gazetave etj....Kjo shoqatë po  vepron qe shtatë vite,ne ndihemi shumë mirë që po punojmë diçka për veten tonë,kombin dhe kulturën.

K.D : Ajo që është vërtetë interesante tek Ju është fakti që  jeni i përfshirë në 18 antologji në gjuhën shqipe, një gjermane në mërgim dhe Kosovë ?

Cakolli: Po,ndihem mirë nëse mirrem me krijimtari dhe vërtetë bëjë një punë e cila sadopak ka një shkëndijë drite.Këtë nuk mund të e vlerësojmë vet për vetën tonë,këtë mund të e vlerësojnë krijuesit,lexuesit,populli.Para shumë vjetëve një intelektual,krijues i madh,poet e përkthyes nga gjermanishtja,i ardhur nga Shqipëria,i quajtur Ferdinand Laholli,iu pat rreshtur përkushtimisht punës plot katër  vite,për të zgjedhur  vlera poetike,të cilat i ka përkthyar në  gjuhën gjermane,titulluar Antologji Moderne.Një tirazh i madh,ku janë përfshi nëntëdhjetë poet shqiptar.Kur jam gjetur në mesin e këtyre krijuesëve them drejt jam ndie mirë.Më vonë Lidhja e jonë e Shkrimtarëve ka botuar antologjitë:"Asht e Gjak Arbërie","Trinomi i Lirisë",Një shekull   Dritë"ku jam përfshi dukshëm me punimet e mia.Në Suedi është një mik i madh,një krijues i paepur,i përkushtuar në kulturë,ai ka nxjerrur me punime tonat një antologji në gjuhën shqipe,në të cilën pjesa dërmuese e poezive janë të miat,si dhe quditërisht antologjia është titulluar sipas një poezie timen"Jehona e Shekujve";Poashtu ka botuar një antologji me punimet tona në gjuhën rumune.Jam ndie i habitur kur kam pa poezitë e mia në antologji turke dhe kroate.Po,në Kosovë kam hasur në disa antologji ku jam përfshi,si në Dardanë ku është bërë një antologji me poetët nga Dardana"ETJE E PA SHUAR",në Gjilan,në Prishtinë në antologjinë"Prekja e Pikëllimit",etj...Dihet mirë kur të tjerët të vlersojnë ka vend për optimizëm,ka vend për të u ndie mirë në punën e më tutjeme.Unë kurrë nuk kam adresuar diku punime për antologji.E them krijimtaria ime është shumë e përhapur në gazeta,revista,faqe interneti,këtu kanë mundur ata të i gjejnë,i kanë përzgjedhur dhe i kanë futur në antologji,për çka edhe ju jem mirënjohës.

K.D : “Tokë Dardane” është vepra Juaj e parë.Ishte një frymëzim larg vendlindjes..?

Cakolli: Po,libri im i parë ishte "Tokë Dardane",i botuar në Shqipëri,në shtëpinë botuese"DODONA" më 1996.Kohën kur libri është botuar  vërtetë unë isha në mërgim,frymëzimi ndoshta nisi në vendlindje,nga se unë botoja  si i ri në gazeta dhe revista të atëhershme,po për të botuar libër në gjendëjen që ishim ne edhe ekonomike edhe cenzurale,thuaj ishte i pamundur.Prandaj këtu në mërgim e  kam përpunuar,gjithnjë pa lënë anash edhe temat e mërgimit,dhimbjen,mallin,ku kjo është e pranishme thuajse tek çdo krijues i yni në mërgim.Këtë libër e dua më së tepërmi nga krijimtaria ime,ishte libri im i parë dhe është mirëpritur shumë në promovime dhe tek lexuesit.

K.D : Një tjetër fakt interesant tek Ju,është se në shumicën e veprave tuaja,keni shprehur mallin e vendlindjes. “Loti I Atdheut”-është një ndër to ?

Cakolli: Padyshim mërgimi është plagë e madhe,gjithnjë në kërkim të shërimit.Duket se poetët më së shumëti ballafaqohen me këtë plagë.Arti është diçka shpirtërorë,del nga thellësia e shpirtit,andaj krijuesi nuk mund të bartë këtë plagë pa e shpalosur botën e tij shpirtërore në letër,para lexuesit.Poeti proteston mes  vargjeve për të keqen ,të shëmtuarën,poeti flet me gurët e vendlindjes,me mallin e atdheut,me mesazhe të forta të cilat tek artdashësit bëhen kushtrim lirie,armë në duar të lexuesëve.Askush nuk mund të e ndjejë mallin e atdheut ashtu si e ndjenë mërgimtari të cilit i mungon atdheu,por askush nuk mund të e paraqes si poeti në vargje.Libri"LOTI I ATDHEUT",është shkruar kohën kur atdheu rridhte lot,kohën kur bëhej lufta në Kosovë,kohën kur sërbet po masakronin familjet tona.Në atë kohë mërgimtarët ishin si huti në mjegull,iu kishte shkëputur çdo kontakt me atdheun,nuk dihej kush po mbetej,kush po masakrohej.Atëbotë kjo gjendëje ia imponoj  vet titullin librit.Aty gjinden dhimbjet,malli,shpresa,ku ndër më domethënëset është poezia"Ku e kam Shokun",pyetje që nuk gjeti përgjigje as atëherë,nuk gjenë aq sot!Faktikisht ky lot atdheu,është i pranishëm ndër ne edhe sot!Kanë kaluar pesëmbëdhjet vite e edhe sot shumë nëna,shumë bija lëngojnë  për të pagjeturit e tyre, tek ne kanë punuar pak për këtë zbulon,kurse pushtuesi i cili i barti të vrarët tanë nuk tregon  në cilat gërmadha i futi,dhe quditërisht pregaditën të e fusin në Evropë!Shqiptarët tanë ngado ku janë as nuk futen në rend dite për këtë temë,as Shqipëria,as Kosova!Vërtetë duhet punë,rend e ligj,por përse vonohen shqiptarët,nëse Evropa i ndalon të i ketë në gjirin e  vet,shqiptarët nuk ka forcë që mund të i ndalon të bashkohen.Andaj unë mendoj,se edhe shumë  libra duhet të shkruhen për Lotët e Atdheut.

K.D : Tri veprat e fundit “Deti i qiellit” ,“Krisma e fjalës”  dhe “Agsholli” –janë veprat që ngritën Shaban Cakollin në letërsi ?

Cakolli: Ju mendoni ashtu,unë nuk jam i kënaqur me atë që kam bërë.Duhet të bëjmë edhe shumë,por letërsia nuk don sasi,don cilësi,ajo don vepra që mund të i qëndrojnë kohës.Sot po botohet  me të madhe,është e kuptueshme se arti shpërthen në kohë shtërngatash e stuhirash,është mirë  që po botohet,por ky shpërthim duhet të jetë i fuqishëm,duhet të jetë art që jeton nëpër kohë.

Unë kam botuar pesë përmbledhje poetike,këto janë pak,gjithnjë punoj në këtë drejtim,shkruaj,rishiqoj,përpunoj,deri sa të ndiej se vërtetë  është gatishmëria për të trokitur në dyert e  shtëpive botuese.Tek unë ka edhe shumë dëshira arti,pak mirrem me publicistikë,pak me kritikë,madje jam i dhënë shumë pas leximit,kur lexoj ato që më lënë mbresa nuk mundem pa i rishikue,zemra më gufon kur lexoj diçka të mirë dhe ndalem shkruaj ndonjë vështrim për te,madje jam munduar të i afirmoj krijuesit e rinjëtë mirëfilltë,nga se ata më së tepërmi kanë nevojë për afirmim.Krijimtarinë e tyre e kam shpalosur në shumë gazeta e revista,emisione te radiove e televizive,të gjitha këto don punë,kohë dhe mund,edhe sikur të mos mirreshim me asgjë tjetër përpos artit.
 

K.D : Sa është e mundur që një i ri i cili emigron në një shtet europian,të arrisë të tregojnë njohurinë dhe talentin e tij ?

Cakolli: Të rinjët të cilët  vijnë nga  vendet normale,nga shtete të mirëfillta,nuk e kanë të vështirë të arrijnë suksese në vendet europiane.Të rinjët kanë maturi e aftësi shpejt të mësojnë gjuhët e huaja.

Nëpër  vende europiane që sot shquhen si djep i demokracisë ka kushte për mësime e trajnime teorike dhe praktikeMadje rinia jonë ka treguar se është shumë më e aftë për të kapur njohuritë,se sa të rinjët tjerë Europian.Ka baza,kushte,vetëm rinisë  sonë e cila ka synim  vendet europiane për shkollim i duhet vullnet dhe përkushtim për të arritur suksese.Në perëndim edhe baza,kushtet e mundësitë janë  të volitshme për të fituar eksperienca të larta njohurishë.Është më e mira nëse të rinjët tanë eksperiencën e arritur në Evropë të e kthejnë në atdhe,në shërbim të atdheut.Nëse jo kështu,për ata të cilët arrijnë njohuri të lakmueshme europianët kanë nevojë dhe sigurojnë vende pune.Ndryshe është me vendet që vijnë nga luftërat,ata kanë vështirsi,kanë përkufizime.Shqiptarët kur erdhën në fillim kishim shumë kufizime,nxënësit i lejohej të shkollohej vetëm deri në klasën e nëntë,pastaj i detyronin për krah pune.Kohë më vonë kur shqiptarët rregulluan statusin e qëndrimit,kanë arritur për lakmi,kanë kryar studime,magjistaturë,doktorate,ku sot kemi shumë shqiptarë në Gjermani,akademik,pedagog,doktora shkencash,mjek,mësues,e nga gjitha profesionet.

K.D : Sipas jush A mund ta zëvendësojë ndonjëherë interneti librin? 

Cakolli: Një pyetje të cilën e keni goditur shumë drejt.Unë mendoj se libri është i pazëvendsueshëm,është vlerë,begati,është forma më e mirë e mësimit,madje diçka në enciklopedi që mbetet në etë,po u ruajt mirë mbetet nëpër breza.Sipas mendimit tim librin nuk e zëvendson  asnjë formë elektronike,as interneti,as radio,as televizori.Libri është faktor dhe pasuri në veti,gjithnjë nëse është  libër i mirë.Ky është mendimi im,por kjo nuk do të thotë se kam menduar unë dhe ashtu duhet të jetë.Libri është  parimor për gjitha moshat,por tejet i rëndësishëm për fëmijët.

ëmijët dhe të rinjtë mësojnë shumë dhe lehtë gjatë lojës. Libri në INTERNET ua mundëson qasjen të gjithëve dhe, duke luajtur e duke u argëtuar, do të kenë mundësi të lexojnë librat e zgjedhura, që fisnikërojnë jetën.Ta zëmë gjendja ekonomike në Kosovë, shumë fëmijëve dhe të rinjve, nuk iu lejon komoditetin e blerjes së librit të shtrenjtë,fëmiu ka ndoshta mundësi të lidhet në internet,në kërkim në google mund të gjejnë tema të kërkuara por shpesh në mangësi,madje ajo mësohet sa për një notë dhe i riu heq përfundimisht dorë nga ajo temë sapo të e kenë marrë notën.

Me - qindra e mijëra fëmijë e të rinj kalojnë kohën nëpër lokalet e pajisura me internet, duke i shkruar njëri-tjetrit letra të kota sa për të kaluar kohën.Nëse fëmiu kalon në lokale larg pranisë së prindit,në shumë programe internetesh ka mundësi të infektohet:Shembull,facebooku është faqe pushtuese e cila ndikon tek infektimi edhe tek të rriturit,lere më tek fëmijet.Libri në INTERNET është provokim dhe fuqi magnetike që do t’i ndajë nga humbja e kotë e kohës  të rinjët.Ka dëshmitarë edhe nga ne se krijimtaria në facebook nuk është e nivelit,humbje kohe.Mendimi im është një libër i mirëfilltë edhe të pajis me njohuri edhe mbetet pasuri në bibliotekën tonë.

K.D : Si e përshkruani politikën shqiptare sot ?

Cakolli: Unë jam krijues,nuk jam në shërbim të politikës,nuk jam në parti politike,por detyrë e krijuesit është të jetë në shërbim të atdheut.Atdheu ynë  ne e dijmë të gjithë se nuk është në gjendje të mrekullueshme.Dje ishte shumë më keq,sot është pak më mirë,duhen ende punë e sakrifica të bëjmë një atdhe ashtu si e duam ne.Si për këtë,shqiptarët kudo që jetojnë ende nuk e kanë atë fuqinë

që duan,kanë mbetur të ndarë e të ndikuar nga të tjerët.Kosova kurrë nuk ishte më mirë se sot,por nuk është parajsa që duam,i ka në mbetur të shkëputura disa pjesë,si Kosova Lindore,një problem me Mitrovicën,et...Ne quhemi shtet i pavarur,falë zotit pushtuesi iku,theu qafën.Kemi zgjedhur krerët e shtetit,po gjërat ende nuk po rrokullisen aq mbarë.Ku nuk ka punë dhe drejtësi të mjaftueshme ka korupcion.Në vendin tonë dikur nuk ëndërrohej për substanca narkotike,sot është  bërë qendër lulëzimi e këtij arti,edhe arsimi nuk po shkon në rrugën e duhur.Kemi edhe shumë punë për të bërë.As në Shqipëri gjërat nuk po ecin në binarët e duhur,mos të flasim për shqiptarët në Mal të Zi,e Maqedoni,ku ende nuk janë të lirë të thonë fjalën e duhur.Pra ka shumë probleme,ka shumë punë,e për atdheun secili duhet të bëjë pjesën e vet.Po vendin duhet udhëhequr bashkarisht,duhet të u lëmë vend veprimtarëve të shquar kombëtar,duhet të i kyqim intelektualët,prijësit e guximshëm.Ne shqiptarët jemi të dhënë pak pas lakmisë e mendjemadhësisë.Përse e them këtë?Sepse edhe bujku,xehtari,farkëtari,të gjithë mendojmë se sa ne kush nuk din!Shko nëpër komente dhe lexo,edhe askushët më të paditurit i nënqmojnë veprimtarët dhe intelektualët tanë,i quajnë tradhëtarë,të paditur,e akuzojnë Kadarenë,Agollin,Qosjen,Demaçin,e kënd jo?Shqiptarët duhet të dijmë të zgjedhim krerët tanë,duhet të u bindemi mësimeve të tyre,të u hecim prapa,të kryaj secili nga ne pjesën e vet.Kështu do të niseshim nga  e mbara,punët nuk lulëzojnë brenda natës,ato duhet të i kryajmë gradualisht,pa hile,pa vjedheje,koruptime të gjitha llojeve,e kemi shumë për të bërë,pa përmbushur aspiratat e plota tonat kombëtare,nuk i kemi kryar punët.

K.D : Në fund,kur mund të shpresojmë për një vepër të re nga Ju? 

Cakolli: Nuk kam humbur shpresat asnjëherë,po punoj në këtë drejtim,kam bërë bërë shumë punë,ende ka diçka për të hequr,diçka për të shtuar,menjëfjalë artit nuk i dihet çka sjell e nesërmja,Ka punë ende redaktuese,elektorale,teknike,por nëse shkon  e tëra në rregull kësaj vere kam ëndërruar  shtëpinë botuese të cilës do të i trokas në portë.Kam një përmbledhje poetike të cilën kam menduar të e titulloj "Me Mallin e Luleve",nuk dihet brenda kohe lindin ide,ndoshta mund të ia ndërroj titullin,por fjala është për një përmbledhje poetike.

Intervistoi : Kristjan Dukaj

Filozofi
 dhe
letërsi

histori
tradita
vështrime
debat

citate
intervista
letra të hapura
botime të reja