|
Lucius
Annaeus Seneca
lindi
nė Kordobė tė Spanjės por pjesėn dėrmuese tė jetės e kaloi nė Romė.
Fėmininė e kaloi nėn Augustin dhe ndoqi njė shkollim tė bukur nė
retorikė ku e dėrgoi babai i tij me qėllim qė ta pėrgatisė pėr
karrierė publike. Por, Senekėn e tėrhiqte filozofia qė nė atė kohė
me tė madhe pat kapluar shkollat e retorikės : Kėtu ai ndoqi mėsimet
e pitagoristit Sotion i cili mes tjerash kėshillonte mosngrėnien
e mishit, stoikun Atal, i njohur pėr predikimet e tij nga morali dhe cinikun Demetrius. I pasionuar nga kjo
mėnyrė asketike e jetės u sėmua dhe qe i detyruar tė tėrhiqet nga
kjo formė e tė jetuarit.
Pas
kėsaj kaloi njė kohė tė shkurtėr nė Egjipt e nė tė kėthyer nėn
ndikimin e kėshillave tė prindit dhe filloi karierėn e avokatit. Arijti
shpejtė tė shkėlqejė vet por tė zbehė imperatorin Klaud i cili nėn
ndikimin e gruas sė vet e dėrgoi syrgjyn ne Korzikė pėr gjatė tetė
vitesh. U kėthye vetėm kur gruaja e re e
Klaudit e thiri nė Romė. Tani iu besua edukimi Neronit tė ri ku
edhe e zėvendėsoi pėr gjatė pesė vitesh nė rolin e konzullit :
Me ritjen e nxėnėsit, Seneca tėrhiqet dhe jepet pas studimit, mund tė
thuhet, kultivimit shpirtėror.
Fundi
ėshtė pak sa i ngjajshėm me atė tė Sokratit... I pėrzier nė pėrgatitjen
e njė komploti (fakte tė pasigurta) u dėnua nga Neroni me hapjen e
venave por vdekja vonohej kėshtuqė iu dha helmi e vdiq duke diktuar
mendimet e veta. Nė vdekje e pėrcolli edhe bashkėshortja e vet e cila
nuk deshi tė jetoj pa tė.
Veprimtaria
Poezi
dhe fjalime tė cilat janė tė zhdukura ; traktate shkencore, nga tė
cilat i gjejmė sot vetėm shtatė libra dhe nė numėr mė tė madh qė
posedojmė janė : tragjeditė dhe veprat filozofike. Kur flasim pėr
tragjeditė do tė theksojmė se janė nė pjesėn mė tė madhe imitime
nga Euripidi si Herkuli
i zemėruar, Trojanėt, Fedri, Mede e qė janė
plotė me stoicizėm dhe me pėrshkrime tė mrekullueshme qė arinė
kulminacion.
Sa
i pėrket veprave filozofike nė njohuri i kemi:
Ngushėllimet:
Marciasit pėr vdekjen e djalit, Helvisė pra nėnės sė vet pėr
tia zbutur dhimbjen e syrgjynosjet sė djalit dhe Polibit pėr
vdekjene e vėllaut. Njė psesė e kėtyre ngushėllimeve vetanake pėrbėhet
nga shembuj moral dhe sentenca tė cilat kanė akoma sot njė gjallėri aktive pasiqė
mendimi i autorit ėshtė gjithėnjė nė
lėvizje tė pandalshme gjatė shtjellimit.
Dialogjet:
Qetėsia shpirtėrore,
Zemėrimi, Pėrkohėshmėria e jetės, Jeta e hareshme, Qėndrueshmėria
e tė urtit, Dėfrimi, Providenca.
Traktatet:
Mėshira
dhe Bėmirėsitė dhe 124 letrat qė pėrbėjnė veprėn mė madhėshtore
tė autorit nga ku edhe e njohim si mė i madhi stoik i tė
gjitha kohėrave, qė ndėrmori trajtimin dhe sublimimin vetėdijes
njeriut.
Seneka
me "Letrat Luciliusit" siguroi pavdekshmėrinė
e emrit dhe veprės sė tij. Mėnyra e mrekullueshme e kėshillimit mbi
artin e jetės, shkėputjes nga pasuria, qėndrimit pa trazi
nė fatkeqsi tė ndryshme dhe pėrballimit gjakfohtė me vdekjen,
bėjnė tė dėshiruar pėr lexim dhe studim kėtė vepėr qė nė njė mėnyrė
mėson njeriun tė bėjė njė jetė tė shėndoshė, sidomos nė stresin
e shekullit tonė.
Citate :
Miqėsia
ėshtė gjithėmonė e dobishme, dashuria ndonjėherė ėshtė e dėmshme.
|
|
●Boetius
●Ciceroni
●Epikteti
●Lukreci (Lucretius)
●Marc Aureli
●Seneca |
