Jeta e tij e gjallërishme ndahet në mes Kordobës dhe Marakeshit et Fezit. Gjykatës me ndikim, reformon administratën e drejtësisë në Marakesh : Bëhet mjek i njohur i princërve me ndikim  kështuqë i ik të halleve që i vijnë për pikëpamjet e tija filozofike. Përpilon në një traktat në mjekësi (Colliget në latinisht që faktishisht është mar nga vet titulli në arabisht "Colijat"), që e bëri të njohur.

Por, janë komentet e tija mbi Aristotelin që e bënë me emër të famshëm. Ia kushton tërë jetën filozofit grek. Kërkon të gjejë kuptimin origjinal duke i mënjanuar të gjitha interpretimet e bëra gjer m’atherë. E përvetëson me një zhytje të fuqishme e kështu ndërton sistemin që mban shenjën e tij personale. Më së shumti interesohet për zanafillën e qenieve. Sipas tij Aristoteli pretendon se asgjë nuk vjen nga hiçi dhe se as forma e as materja nuk janë të krijuara. Lëvizja qenka pra e përjetshme dhe e vazhdimshme: kjo është doktrina e përjetshmërisë së materjes. E dallon tek njeriu intelektin pasif dhe intelektin aktif. Ky do të gjindet përtej individit, ai është mbi të, i mëparshëm, i jashtëm pasiqë është i pavdekshëm. Pavdekshmëria qënka pra atribut i gjinisë e jo i individit. Ky dallim çon Averroen të ndaj radikalisht arsyen dhe besimin, shëndritjet (Nuri) e Shfaqjes nga se dhe janë të arritshëm vetëm për intelektin aktif; që Thomas d’Aquin-i do të mundohet ti bashkangjis, duke themeluar teologjinë si shkencë racionale.

Këta doktrina filozofike do të ngrenë debate të zjarrta në botën e krishterë dhe do të gjejnë përafërisht po aq disipuj sa edhe kundërshtarë. Tendencat për t’i ndarë arsyen dhe besimin ngritës të dy rregujve të së vërtetës së veçantë, rrezikonte të shkatërroj mundin e tyre që përkundrazi, dëshironin, të pajtojnë, nëpërmjet Aristotelit diturinë profane dhe besimin e shpallur. Parimet e Averroesit  të konsideruara si të rrezikshëm, më në fund do të dënohen nga kisha më 1240, dhe akoma më 1513. Kjo tregon ndikimin e konsiderueshëm të filozofit arab në Perendim, sidomos në shkallat e Mesjetës.

I dënuar gjatë jetës nga feja islame e cila e qortonte se deformon parimet e fesë, Averoes  detyrohet të ik, të mëshifet,të jetoj në ilegalitet dhe skamje, gjer kur u ftua në Marakesh ku edhe vdes i rehabilituar, më 1198.

* * *

Citate :

• Kjo pikë (kur flitet për shpirtin) është aq e vështirë sa që po të mos ishte  Aristoteli të kishte folur do të qe shum e vështirë; po dhe ndoshta pamundësishme të zbulohej – ose së paku të gjindej njëtjetër si Aristoteli. Unë mendoj se ky njeri ka qenë (…) mostër që natyra e ka krijuar për të pa se gjer ku mund te shkoj përsosmëria njerëzore në këto lëmi.
• Arsyeja njerëzore është e paaftë të kap SI-në e operacioneve të natyrës nëpërmes të së cilave trupat qiellorë burojnë nga Parimi i parë edhe pse ajo na vërteton egzistencën.
• I verbëri dredhon gropën ku tejparësi bie lehtë.

***

Nga frengjishtja: Filolet

Tous le savoirs du monde
Encyclopédies et bibliothèques, de Sumer au XXIe siècle
Averroès  

Filozofi
 dhe
letërsi

histori
tradita
vështrime
debat

citate
intervista
letra të hapura
botime të reja